Creativiteit leidraad bij uitdagende renovatie Paleis van Justitie in ‘s-Hertogenbosch: ‘Gaaf dat het is gelukt’

Zowel het Rijksvastgoedbedrijf als Dura Vermeer en Croonwolter&dros hebben de ambitie een voortrekkersrol te vervullen op het gebied van duurzaamheid, hoe is dit tot uiting gekomen tijdens de renovatie van het kantoorgedeelte van het Paleis van Justitie in Den Bosch? Liane van Heusden, hoofd sectie Justitie en Veiligheid voor het Rijksvastgoedbedrijf en Edwin Blom, directeur van Dura Vermeer Bouw Heyma blikken samen terug op de duurzaamheidsinitiatieven die zijn gerealiseerd binnen het uitdagende project. “Wij worden hier heel vrolijk van.”

Duurzaamheid. Een woord dat anno 2023 op ieders lippen bestorven ligt, maar in 2016, toen het renovatieproject van het Paleis van Justitie in Den Bosch in de markt werd gezet, volgens Liane van Heusden een hele andere lading had. “Duurzaamheid was destijds ook al een vast onderdeel van onze aanbestedingen en op het gebied van energie hebben we voor die tijd stevige eisen gesteld, maar waar we voorheen vooral focusten op zichzelf staande thema’s als energieverbruik en toekomstbestendigheid, kijken we nu veel meer integraal naar circulariteit, natuurinclusiviteit, klimaatadaptatie en energie. Het is een hele andere wereld.” De afgelopen jaren zijn tijdens de renovatie van het Paleis van Justitie flinke duurzaamheidsmaatregelen getroffen. “Wij streven er naar een voortrekkersrol te vervullen”, legt Liane uit als verantwoordelijke voor alle nieuwbouw- en renovatieprojecten van overheidsgebouwen die binnen de Rechtspraak vallen. “We zijn een grote opdrachtgever in Nederland en tevens een overheidsorganisatie. We zien het als onze taak het goede voorbeeld te geven door, als het even kan, verder te gaan dan de wet ons voorschrijft. In het Paleis van Justitie is dat gelukt.”

Klaar voor de toekomst

Edwin Blom van Dura Vermeer Bouw Heyma, die het woord voert namens de bouwcombinatie tussen Dura Vermeer en Croonwolter&dros, vertelt dat de hoofdmoot van de verduurzamingsslag zit in de toepassing van energiezuinige installatiesystemen. “We hebben daardoor het energieverbruik flink kunnen verminderen en de sprong gemaakt van energielabel C naar A. Het binnenklimaat op het gebied van akoestiek, luchtvochtigheid en temperatuurbeheersing is daarnaast volledig naar de eisen van vandaag gebracht.” Ook is het pand toekomstbestendig gemaakt door de toevoeging van een slim ontwerp met verplaatsbare binnenwanden. “We hebben daarmee aan de wens van de opdrachtgever voldaan om een flexibel en aanpasbaar kantoorconcept neer te zetten. De indeling van het kantoor kan eenvoudig aangepast worden naar veranderende behoeftes van gebruikers in de toekomst. Een kantoor dat kan meebewegen met de tijd is in essentie heel duurzaam.”

Aanpasbaarheid

Edwin legt uit dat de oplossing voor het toekomstbestendige vraagstuk van het Rijksvastgoedbedrijf is gevonden in een geprefabriceerd grid waarbij alle installatiesystemen in het plafond zitten. “Je bent vrij om wanden te verplaatsen en weg te halen binnen de lijnen van het stramien zonder dat hier een sloophamer aan te pas hoeft te komen. En elke ruimte die gerealiseerd kan worden binnen het grid, voldoet door de slimme plaatsing van de installatiesystemen aan alle eisen op het gebied van akoestiek, klimaat, veiligheid en esthetiek.” Liane knikt enthousiast mee: “Deze oplossing sluit perfect aan bij de behoeftes van onze klant. De aanpasbaarheid van de ruimtes was een belangrijke waarde. Hoe langer we in dit pand kunnen zitten met het gebruik van dezelfde materialen, hoe duurzamer we bezig zijn.”

‘Geniaal’

Circulariteit was naast toekomstbestendigheid een ander aandachtspunt binnen de duurzaamheidsambities van de bouwcombinatie. Edwin: “We zijn met de jaren steeds kritischer geworden op onze eigen weggooicultuur. We minimaliseren onze afvalstromen en stimuleren teams na te denken over hergebruik en hier ook zelf initiatief in te nemen. We dagen iedereen uit te bedenken wat een goede herbestemming zou kunnen zijn voor materialen die we uit een pand oogsten en dat heeft binnen dit project tot mooie resultaten geleid.” Met name de ruim 600 paleisdeuren die zijn gered van een enkeltje naar de schroot, maken Edwin heel trots. “Het gaat om deuren waarvan de maten niet meer voldoen aan het huidige bouwbesluit en daardoor niet in het gebouw zelf her te gebruiken waren. Uiteindelijk is onze enthousiaste projectmanager op het idee gekomen ze in te zetten als wisseldeuren in nieuwbouwwoningen. Geniaal toch?”

Zo goed als nieuw

Ook bijna 4000 panelen van systeemwanden zijn voor een groot deel gered en hergebruikt. “We hebben met een leverancier onderzocht hoe we de kern van de wanden konden hergebruiken, terwijl de esthetische buitenschil een nieuwe afwerking kreeg. Het was een zoektocht, maar ik vind het heel gaaf dat het is gelukt. Dit bespaart een hele hoop sloopafval.” Ook alle raamdecoratie is gereviseerd en hergebruikt in het gebouw. “Ik vind het mooi dat we kunnen bewijzen dat we de kwaliteit kunnen bieden van een nieuw product zonder nieuwe grondstoffen te gebruiken. Het is ongelooflijk hoeveel je kan hergebruiken.” Ook Liane is erg te spreken over de circulaire oplossingen: “Hier worden wij heel vrolijk van. Het Rijksvastgoedbedrijf streeft naar een betere leefomgeving en het is prettig dat de bouwcombinatie zich als een echte partner opstelt en ons op deze creatieve wijze helpt om onze doelen te bereiken.”

Creativiteit

En creativiteit was wel nodig tijdens dit project volgens de partners, want het renoveren van een rechtbank en gerechtshof die ten tijde van de werkzaamheden gewoon doordraaien neemt heel wat uitdagingen met zich mee. “Het primaire proces van deze klant is zó belangrijk en gevoelig, dat het vraagt om enorm veel inlevingsvermogen en afstemming met de gebruikers”, legt Edwin uit. Honderden mensen op de bouw waren zich volgens hem op dagen van spraakmakende zittingen extra bewust dat er bij wijze van nog geen spijker op de grond mocht vallen. “We hebben in afstemming met de klant zo overlastarm mogelijk gewerkt.”

Liane voegt toe dat ook het thema veiligheid een grote rol speelde bij de complexiteit van deze renovatie: “Je hebt te maken met allerlei verschillende groepen mensen zoals: rechters, officieren van justitie, rechtzoekenden, publiek, media; allemaal stromen van mensen die het gebouw veilig in en uit moeten kunnen.” En ook veiligheid op het gebied van privacy speelde een rol: “Een bouwmedewerker mag niet zomaar op een bureau of scherm kunnen kijken naar documenten die mogelijk gevoelige informatie bevatten.”

Succesfactor

Hoe deze uitdagingen zijn getackeld? “Dankzij onze sterke samenwerking”, antwoordt Edwin zonder twijfel. “De finesse om een goed plan te maken krijg je alleen in de vingers door een klant echt te leren kennen. Wij hebben daar samen in geïnvesteerd. We weten elkaar altijd te vinden, er is sprake van wederzijds begrip en respect en we zijn dagelijks actief bezig met verwachtingsmanagement richting zowel de gebruikers als de omgeving en de opdrachtgever. We zijn al een tijdje onderweg, maar we hebben nooit discussies gehad omdat iedereen weet waar ze aan toe zijn.” Liane knikt instemmend mee: “De oplevering is in de zomer dus we zijn nog niet helemaal klaar, maar ik durf al wel te zeggen dat we het over de volle breedte heel goed hebben gedaan met z’n allen. De uitvoering is nagenoeg vlekkeloos verlopen. Onze samenwerking is dé succesfactor van dit project.” Een samenwerking die wat beiden betreft ook toekomstbestendig is: “De volgende keer gaan we het weer op deze manier aanvliegen.”

En die volgende keer, ligt mogelijk al in het verschiet binnen de huidige projectkaders. “We zijn samen aan het kijken of we nog een aansluiting op de Warmte Koude Opslag (WKO) kunnen realiseren. Het zou de kers op de taart zijn om het pand nóg energiezuiniger te maken”, vertelt Liane enthousiast. Over de slag die al is geslagen, zijn zowel Liane als Edwin in ieder geval heel tevreden. “Het verschil in zowel energieverbruik als esthetiek, toekomstbestendigheid en binnenklimaat is enorm. We zijn supertrots op het resultaat.”

Fotografie: Nick Bookelaar