Alliander krijgt met volledig houten constructie een kantoor van de toekomst

Het nieuwe regiokantoor van netwerkbedrijf Alliander in het havengebied van Amsterdam is met zijn houten constructie een kantoor van de toekomst. Werkvoorbereider Ruben de Waard van Dura Vermeer Bouw Midden West en engineer Bart Callewaert van het Belgische Laminated Timber Solutions (LTS) blikken samen terug op de kansen en de uitdagingen van het verwerken van hout in de constructie. “Dit is de toekomst van bouwen.” 

De wens van Alliander voor hun nieuwe regiokantoor was duidelijk: “De materialen moesten zo duurzaam mogelijk, de CO₂-uitstoot zo laag mogelijk én het gebouw moest adaptief zijn richting de toekomst”, legt werkvoorbereider Ruben uit. Wat betreft het ‘adaptieve’ ging de focus uit naar de losmaakbaarheid van de constructie. “Net als wij, vindt de opdrachtgever het belangrijk dat materialen hergebruikt worden als het gebouw of de locatie over twintig jaar niet meer aan de wensen voldoet.” In het bouwteam was de keuze voor hout snel gemaakt. “Hout is volledig hernieuwbaar, houdt C0₂ vast, is van licht gewicht waardoor ook voor bijvoorbeeld de fundering minder materiaal nodig is én het is makkelijk her te gebruiken”, aldus Bart van LTS. 

Compleet nieuw 

Maar met de keuze voor hout, was de kous nog niet af. Voor Ruben was het verwerken van hout in de constructie namelijk ‘compleet nieuw’. “Het nieuwe regiokantoor van Alliander is één van de eerste grote constructies in hout in Nederland. Alle vragen die ik over traditionele bouwmaterialen kan beantwoorden, waren met hout een uitdaging”, aldus de werkvoorbereider. Gelukkig kwam daar het Belgische LTS als expert in houtconstructies om de hoek kijken. “Ik heb met Ruben dit hele project doorgewandeld”, vertelt Bart. Maar ondanks de enorme houtkennis van LTS, was het project voor opdrachtgever Alliander ook vernieuwend. Vanwege de hoogte van het gebouw, maar liefst acht verdiepingen, maar ook vanwege de losmaakbaarheidswens: “In België zijn we nog niet zo ver met circulair bouwen. Het was een flinke uitdaging.” 

Hybride constructie 

Met trotse glimlachen op hun gezicht vertellen de mannen dat het desondanks is gelukt aan de wensen van de opdrachtgever te voldoen. Hoe? “We hebben gekozen voor een hybride constructie die bestaat uit houten kolommen en liggers in gelamineerd hout, houten kanaalplaatvloeren, een prefab betonnen kern en staal als verbinding tussen de houten elementen”, legt Ruben uit. Het gebruik van staal was onoverkomelijk volgens de Belgische engineer: “De krachten die door de constructie gaan, zijn enorm.” Dat er staal is gebruikt, zal een bezoeker van het gebouw echter nooit zien. “We zijn erin geslaagd de knopen zo goed als volledig te verwerken in de kop van de houten kolom.” Het verstoppen van de knopen draagt esthetisch bij aan het volledig houten plaatje van de architect.

Misverstand 

Het gebruik van beton is zoveel mogelijk vermeden. Zo zijn voor de traditionele kanaalplaatvloer van beton, Lignatur vloeren als alternatief gebruikt. Volgens engineer Bart een slimme keuze op meer vlakken dan alleen duurzaamheid: “Hout scoort hoog op brandveiligheid, dit in tegenstelling tot staal dat zijn sterkte verliest als het warm wordt. Daarnaast is de akoestiek beter ten opzichte van betonnen kanaalplaten, is het materiaal lichter, neemt het minder ruimte in, het plaatsen gaat vlot én het ziet er mooi uit.”  

Puntje van kritiek 

Ruben heeft nog wel een puntje van kritiek toe te voegen aan deze lofzang. “Een betonnen vloer kan nat worden, maar een houten vloer moet direct afgedekt worden omdat het vocht anders het materiaal aantast.” Hoewel de te treffen beschermingsmaatregelen vrij eenvoudig zijn, namelijk het afdekken met zelfklevend folie, brengt het werken met houten vloeren volgens de werkvoorbereider toch een uitdaging met zich mee. “Planningstechnisch is dit echt anders dan werken met beton. Een uitvoerder moet actief rekening houden met het weer én dat er een ploeg klaarstaat om de boel waterdicht te maken.” 

Betonnen kern 

Voor de kern van het gebouw is toch voor beton gekozen. Een volledig houten constructie was volgens Bart technisch ook mogelijk geweest, maar dit zou gevolgen hebben voor het ontwerp. “Het gebouw heeft een open gevel met veel glas. Bij een volledig houten constructie zouden we diagonale houten elementen moeten plaatsen om de stabiliteit van de constructie te bewaken. Dit verandert de totale uitstraling van het gebouw doordat je achter alle ramen houten kruizen zou zien zitten.” De betonnen kern zorgt voor de horizontale stabiliteit en kon het initiële ontwerp in stand worden gehouden. Bart: “Uiteindelijk draait het er naar mijn mening om dat je de juiste materialen gebruikt op de juiste plek. Ik verwacht dat dit soort hybride gebouwen over tien jaar de standaard zijn.” 

De toekomst 

Wat betreft de toekomst van houtbouw zijn beide mannen positief gestemd. “In principe is elk gebouw geschikt voor houtbouw. De enige beperking zit ‘m in grote overspanningen, dan is beton geschikter”, legt Bart uit. Ook werkvoorbereider Ruben gelooft dat houtbouw de toekomst van bouwen is. “De traditionele bouwmaterialen verdwijnen niet, maar hout wordt een standaard keuze naast andere materialen.” Bart voegt toe: “Het kan ook haast niet anders gezien de debatten over CO₂-neutraal bouwen. We moeten verantwoord bouwen met het oog op de wereld die we door willen geven aan volgende generaties. De keuze voor hout en circulair bouwen zijn mooie oplossingen.” 

Uitdagingen

 Dat gezegd hebbende liggen er nog wel wat uitdagingen op de loer. Ruben: “Het toepassen van hout op deze manier is nieuw. We moeten echt tijd en energie investeren in het blijven uitbreiden van onze houtkennis.” De ‘nieuwigheid’ zorgde bij dit project ook voor een grote uitdaging op het gebied van brandveiligheid. “De Nederlandse markt is nog niet bekend met de houten elementen en stalen knopen op het gebied van brandwerendheid”, legt de werkvoorbereider uit. “LTS is tot het uiterste gegaan om aan te tonen met buitenlandse studies dat de knopen echt brandveilig zijn.” Het is uiteindelijk gelukt, maar dat betekent volgens Ruben niet dat dit bij een volgend project een gelopen race is. “Er zijn zo weinig houten constructies in Nederland, dat je op een nieuw werk adviseurs opnieuw moet overtuigen.” Kortom: de markt en de bouw moeten nog wennen aan het bouwen met hout. Volgens Ruben een kwestie van tijd en ervaring. “We moeten het gewoon doen.” 

Trots 

De bouw van het nieuwe regiokantoor van Alliander is inmiddels in volle gang. Vlak voor de bouwvak was de houten constructie op hoogte en in februari 2023 is de oplevering gepland. De bouwfase verloopt volgens engineer Bart ‘bijzonder goed’. “We zijn tot op heden niet tegen rare dingen aangelopen.” Ruben glundert als hij praat over de voortgang van het project: “Als ik over de bouwplaats loop ben ik trots. Ik vond het in het begin best spannend aangezien het allemaal nieuw is, maar nu het treintje rijdt kan ik genieten. Het gebouw zit goed in elkaar en ziet er heel gaaf uit.” De werkvoorbereider voegt toe dat hij het zonder de hulp van Bart en zijn collega’s van LTS niet had gekund. “We kijken allemaal enorm uit naar het eindresultaat.”