Blog: Gebiedsontwikkeling Ooijen-Wanssum net op tijd gereed

Wat was dat schrikken. De overstroming van de Maas in Limburg en delen van Duitsland en België half juli demonstreerde weer eens de verwoestende kracht van water. Voor mij komt de situatie letterlijk dicht bij huis. De afgelopen vijf jaar was ik nauw betrokken bij het versterken van de dijken in de regio Ooijen-Wanssum, als projectdirecteur van de gebiedsontwikkeling én als omwonende. Het doel: mens en dier een mooie, maar vooral ook veilige plek bieden om te wonen, werken, recreëren of verblijven.

Na de oplevering van de Gebiedsontwikkeling Ooijen-Wanssum kon niemand voorspellen dat de ultieme test zich twee weken later al zou aandienen. Extreme en aanhoudende neerslag zorgde voor hoogwater en kolkende rivieren die zich een weg door het kronkelende Limburgse landschap baanden. Nu het waterpeil weer zakt, komt de impact en het belang van de werkzaamheden in het gebied tussen Broekhuizen en Geijsteren hard binnen. De dijkversterkende maatregelen en het ruimte bieden aan de rivier blijken van levensbelang. Wat ben ik blij en trots dat dit zo goed gelukt is en tegelijkertijd opgelucht dat een nog ergere ramp is voorkomen!

EEN MOOIE MANTRA

Bij de start van het project wist ik: dit wordt een mooie, maar uitdagende opgave. In oktober 2016 tekenden we als bouwcombinatie Mooder Maas – bestaande uit Dura Vermeer en Ploegam – het contract voor het projectgebied van 60 vierkante kilometer met vijf dorpen en versnipperd grondbezit. Daarbinnen hebben we 500 hectare landbouwgebied omgevormd én direct de hele infrastructuur en waterveiligheid opnieuw ingericht. Een flinke puzzel. Door de vele stakeholders en belangen, hoge tijdsdruk, diversiteit in de omgeving (niet gesprongen explosieven, flora en fauna, archeologie, kabels en leidingen), grote omvang en een strak budget bleef de scope van het project steeds in beweging.

Zulke continue invloed op een project leidt bijna altijd tot spanningen tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. Maar in plaats van dat we met elkaar in de loopgraven zaten, gebeurde het tegenovergestelde: we hielden elkaar vast. In totaal werden zo’n 950 percelen van circa 200 eigenaren aangekocht. We stemden alle transport en werkzaamheden gefaseerd af. Zo zorgden we dat de bedrijven, recreatie en het leven van bewoners niet werden beperkt en we organiseerden zoveel mogelijk lokaal. De samenwerking die met de opdrachtgever ontstond, is even uniek als essentieel. Maar wat maakte de samenwerking nou zo’n succes? Bij de projectafronding benoemt één van de partners de nageleefde mantra: ‘jouw probleem is mijn probleem is ons probleem’. Doen wat nodig is en elkaar ook buiten de eigen verantwoordelijkheid om helpen als de situatie daar om vraagt.

DE PUZZEL LEGGEN

Informatiebeheersing is heel belangrijk in zo’n groot project. Je moet altijd weten waar je wel en niet mag zijn en wat je wel en niet mag of kunt doen, of het nu gaat om perceeleigendom, kabels en leidingen, archeologie, niet gesprongen explosieven of broedperiodes. Om deze raakvlakken inzichtelijk te maken, besloten we twee dingen: we houden het team zo compact mogelijk en we ontwikkelen een speciaal ingericht geografisch-informatiesysteem waarmee de uitvoerders op het project buiten op hun tablet altijd tot op perceelniveau de laatste status kunnen inzien. Deze techniek is nu, vijf jaar later, helemaal ingeburgerd, maar wij waren het eerste project waar dit op zo’n grote schaal is uitgedacht en toegepast.

De grote puzzel leg je uiteindelijk op organische wijze. Gaandeweg komen er nieuwe puzzelstukjes bij, zoals de coronapandemie en PFAS-uitdagingen. Maar het is gelukt, zowel veilig als binnen budget en tijd, met een hoge eindkwaliteit, een tevreden opdrachtgever en blije omwonenden als resultaat.

VERBORGEN SCHATTEN

Conform de uitvraag zit het natuurgebied nu vol met allerlei verborgen bouwschatten, die Limburg beschermen tegen hoogwater en tegelijkertijd geen afbreuk doen aan het landschap. Zoals de “onzichtbare” Steilranddijk en de Hoge Gronddijk, die mooi in het landschap zijn ingepast. Deze dijken zijn gecreëerd door de terrasranden in het gebied op te schuiven en de ruimte op te vullen met gebiedseigen materiaal in plaats van klei en gras. Dat is uniek. Goed onderzoek toont aan dat ook de nieuwe Steilranddijk aan de strenge eisen voldoet en we er bovendien 54% minder CO₂ mee uitstootten. De Hoge Gronddijk heeft zelfs twee verhoogde en opgevulde terrasranden, zodat er bovenop deze waterkering bos kan groeien of boeren er landbouw kunnen bedrijven. We hebben er zelfs de Waterinnovatieprijs 2019 mee gewonnen!

NIEUW NATUUR- EN RECREATIEGEBIED

Nu – vijf jaar later en 18 kilometer groene dijk, 3 kilometer harde kering, 4,1 miljoen kuub grondverzet, 500 hectare natuurgebied en 3,5 kilometer provinciale weg verder – ligt er een compleet nieuw natuur- en recreatiegebied. Een wereldrecord vestigen we ook nog met de nieuwe havenbrug voor de rondweg in Wanssum met de langste prefab liggers ter wereld van 69 meter lengte. Prijzen en records zijn leuk, maar verbleken bij de prestaties waar het écht om draait: gebieden voorbereiden op extremen zoals we half juli meemaakten en die door de klimaatverandering waarschijnlijk steeds vaker zullen voorkomen.

Projecten zoals Gebiedsontwikkeling Ooijen-Wanssum dragen niet alleen lokaal bij, maar zijn ook als systeemmaatregel voor de Maas van essentieel belang. Hier ligt voor alle betrokkenen van Rijkswaterstaat en Waterschappen een grote uitdaging. Ik ben dankbaar dat wij als Dura Vermeer hier onze bijdrage konden leveren en trots dat wij met onze expertise oplossingen kunnen bieden die de waterveiligheid in Nederland verhogen.