De buurt die bleef: zo werden 220 verouderde huurwoningen gesloopt en opnieuw gebouwd (video)

Auteur: Jeroen de Blok, Projectmanager bij Dura Vermeer Bouw Hengelo

In maart 2020 gaven buurtkinderen Santi en Mayra het startsein voor de werkzaamheden in de buurt Jerusalem, Nijmegen. Inmiddels, ongeveer 3,5 jaar later, zijn alle 220 verouderde huurwoningen gesloopt en opnieuw gebouwd. De buurt stond hierbij centraal. Zo is het ontwerp van de nieuwbouw gebaseerd op de oude woningen, waardoor het karakter van de buurt behouden is gebleven. Daarnaast konden bewoners tijdens de bouw gewoon post blijven ontvangen en na de oplevering terugkeren op hun vertrouwde plek, naast de buren die ze al jaren kennen. Wél nieuw voor de bewoners is dat zij terugkeren in een aardgasvrije houtbouwwoning.

De buurt Jerusalem

De oorspronkelijke buurt werd vlak na de oorlog gerealiseerd. De 220 ‘Airey’-huizen werden vanaf 1951 opgeleverd, genoemd naar de Britse ontwerper van dit vroeg na-oorlogse prefab-bouwsysteem van beton en staal. Vanwege de platte daken en witte gevels kreeg de buurt de naam Jerusalem.

Veel jonge gezinnen die na de oorlog in Jerusalem kwamen wonen, bleven er lang. De kinderen groeiden met elkaar op in het groen en op straat. In de zomer draaiden eerste televisiebezitters hun toestel naar het raam zodat de buren vanuit de tuin mee konden kijken naar The Flintstones en Ivanhoe. Leuk om te weten is dat ook Eddie en Alex van Halen, oprichters van de Amerikaanse rockband Van Halen, als kind enkele jaren in de Rozemarijnstraat woonden.

Vanaf eind jaren ’60 kregen steeds meer mensen hun eigen auto en slibden de smalle straatjes langzaam dicht. De wijk veranderde en kreeg meer diversiteit qua inwoners. Maar… het vertrouwde buurtgevoel bleef.

Karakter, identiteit en bewoners

Een buurt met karakter dus. Maar ongeveer 70 jaar later zijn de woningen verouderd en renoveren blijkt niet rendabel. Woningcorporatie Talis kiest ervoor om de woningen te slopen en te vervangen met nieuwbouwwoningen. Maar hoe vernieuw je een volledige buurt zonder dat haar karakter, identiteit en bewoners verdwijnen? Talis vond het antwoord in Blokje Om, het sloop-/nieuwbouwproduct van Dura Vermeer. Ik vertel je graag meer over het product en het proces:

1. Samen met bewoners

Stel je voor: je eigen huis wordt gesloopt en daardoor moet je verhuizen naar een tijdelijke wisselwoning. Na een korte tijd krijg je de sleutel van je splinternieuwe woning (fijn!) maar je moet wel wéér verhuizen en de nieuwe woning inrichten. Een intensieve en soms emotionele periode. Daarom is het als huurder essentieel en gewoon erg fijn om te weten waar je aan toe bent.

Communicatie, transparantie en gelijkwaardigheid zijn daarom van groot belang. Gedurende het hele project was de buurt integraal onderdeel van het project. Al vanaf de allereerste ideeën tot en met de bewonersprojectgroep, die als stem van de buurt diende gedurende alle uitvoeringsfasen. Maar ook de buurtkinderen werden betrokken, door op de naastgelegen school te vertellen wat er in hun buurt gaat gebeuren, bouwplaten van de nieuwe woningen te verstrekken en een kleurwedstrijd te organiseren.

2. Blokje voor blokje

Een krachtig element van Blokje Om is de kleinschalige aanpak. Blokje voor blokje worden oude woningen gesloopt en opnieuw gebouwd. Door de bouwactiviteiten te beperken tot een gering aantal woningen minimaliseren we bouwoverlast voor de buurt. Straten blijven bereikbaar en huurders hoeven pas te verhuizen zodra hun woning aan de beurt is. Daarnaast zorgt deze methode ervoor dat er slechts een gering aantal wisselwoningen benodigd is. De snelle bouwtijd zorgt er namelijk voor dat bewoners slechts twee tot drie maanden hoeven te overbruggen in een tijdelijke woning.

3. Architectuur op maat

Een complete buurt vernieuwen kan alleen op basis van conceptuele woningbouw. Dit betekent dat je op basis van standaarden en prefabricatie de snelheid, kwaliteit en betaalbaarheid kunt waarborgen. Maar werken met standaarden wil niet automatisch zeggen dat je moet inleveren op flexibiliteit.

Architectuur is namelijk heel belangrijk, het is bepalend voor de identiteit van het woonblok, de straat of de buurt. Daarom is er bij de architectuur in Jerusalem gekozen voor een hedendaagse knipoog naar het verleden. De platte daken en lichte gevels maken dat de buurt onmiskenbaar Jerusalem is gebleven. Hierdoor voelt de buurt voor haar bewoners nog steeds als thuiskomen – ondanks dat iedere woning compleet nieuw is.

4. Op de bestaande fundering

Waarde behouden waar het kan, is belangrijk in een tijd waar grondstoffen schaars worden en we uitstoot zoveel mogelijk willen reduceren. Daarom maken we bij Blokje Om gebruik van de bestaande fundering van de oude woning. Omdat we met hout werken dat relatief licht van gewicht is, komt er een minder zware nieuwe woning op de plaats waar eerst een kalkzandsteen- of betonwoning stond. Zo besparen we een nieuwe fundering en voorkomen we ingrijpende grondwerkzaamheden.

5. Gemaakt in de fabriek

De woningen in Jerusalem zijn vooraf geprefabriceerd in de fabriek. Omdat de elementen kant-en-klaar aankomen op het project kunnen de woningen als een bouwpakket in elkaar worden gezet. Dat scheelt enorm in de bouwtijd en dus ook in bouwoverlast in de wijk. Daarnaast is er veel minder afval. Ook de opdrachtgever merkt dit terug in de beschikbaarheid en bouwtijd van het woonproduct omdat er seriematig, aan de lopende band geproduceerd kan worden. Win win dus!

6. Buurtzaam gebouwd

Een project op deze schaal is een samenwerking tussen veel actoren; van bestuurder, projectleider, wijkcoördinator en bewoners tot en met de technische medewerkers op de bouwplaats. Op de bewoners na zijn we allemaal te gast in de buurt en daar handelen we ook naar. Wat fijn is voor de bewoners is de korte tijd die zij hoeven te verblijven in een wisselwoning. Tijdens deze periode kunnen zij gewoon post blijven ontvangen op hun eigen adres, via een postbus aan het bouwhek. Vanwege de korte bouwtijd kunnen abonnementen gewoon door blijven lopen. Daarnaast blijft ook een groot deel van de achtertuin intact, evenals de ongewijzigde huisnummers en de buren waar ze soms al tientallen jaren naast wonen.

7. Een woning van hout

Wonen in hout, dat is even wennen. Toch? Eigenlijk helemaal niet. Onbekend maakt onbemind, dus in het voortraject kwamen er zeker vragen over wonen in een houtbouwwoning. Het is dus belangrijk om hier in een vroeg stadium over te communiceren. Na de oplevering van fase 1 merkten we dat de eerste bewoners enorm veel vragen kregen – maar dat ze deze positief konden beantwoorden. Die wasmachine die boven draait hoor je beneden echt niet, de isolatie is helemaal top en het wooncomfort is perfect. Wonen in hout is dus eigenlijk… heel normaal!

Het is een kwestie van tijd voordat houtbouwwoningen de norm worden in Nederland. Jerusalem is haar tijd dus ver vooruit als allereerste Nederlandse buurt van hout. Ook aardgasvrij wonen werd hier geadopteerd. Om bewoners op weg te helpen werden er workshops georganiseerd om te leren koken met een inductiekookplaat. Daarnaast hebben we de tijd genomen om de nieuwe installaties in begrijpelijke taal uit te leggen. Een aantal bewoners werden hier zelfs bevlogen ambassadeurs van.

Eerst zien, dan geloven!

Dat zou onze minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening gedacht moeten hebben. Daarom bracht Hugo de Jonge op 15 mei 2023 een bezoek aan de buurt om het met eigen ogen te bekijken. Hij noemde Jerusalem een prachtig voorbeeld van circulair en conceptueel bouwen.

Van harte welkom

Wie zelf een kijkje wil nemen in de buurt is van harte welkom. Ik ga graag in gesprek met woningcorporaties die willen ontdekken hoe Blokje Om een antwoord biedt op hun woonvraagstukken. Mijn contactgegevens kan je hieronder vinden ↓.