Kantoren bouwen in hout. Hoe doe je het?

Een werkgebouw dat aantrekkelijk, duurzaam en flexibel is: het waren in grote lijnen de wensen van netwerkbedrijf Alliander voor hun nieuwe regiokantoor in het havengebied van Amsterdam. Architectenbureau De Zwarte Hond ontwierp een veerkrachtig gebouw dat samen met Dura Vermeer Bouw Midden West verder is ontwikkeld. Houtcaptain Stefan Meegdes blikt samen met architect Erik Roerdink terug op de totstandkoming van het ontwerp.

“Een regiokantoor dekt niet echt de lading”, vertelt Erik Roerdink, partner en architect bij De Zwarte Hond, over de bestemming van het gebouw. “Het is een werkgebouw waar zowel op kantoor gewerkt wordt, als een werkplaats voor technisch personeel die dagelijks op locatie werken. Een plek voor opleidingen, kennisdeling en opslag van materiaal.” Voor Alliander was het belangrijk dat het gebouw uitstraalt dat iedereen erbij hoort. “Het netwerkbedrijf wil een gezond gebouw met een fijn werkklimaat dat huidige en nieuwe medewerkers uitnodigt tot samenwerken.”

Toekomstbestendig en flexibel

Flexibiliteit was ook een grote eis. “Ons doel was een gebouw creëren dat adaptief is richting de toekomst. Zodat Alliander niet over 20 jaar hoeft te verkopen of slopen, omdat het niet meer aan de eisen voldoet. We zijn daarom gegaan voor een constructie die lang meegaat, maar tegelijkertijd flexibiliteit biedt. Houtbouw was het perfecte antwoord.” Erik legt uit dat er samen met ingenieursbureau IMd is gekozen voor een hybride constructie met een betonnen kern en houten kolommen, die worden gecombineerd met grote houten vloervelden. Tussen de vloervelden lopen door het hele gebouw horizontale installatietracés met een lichte afwerking. “Dit biedt flexibiliteit in het gebruik van het gebouw en zorgt dat je met relatief weinig ingrepen veranderingen kan aanbrengen in de toekomst.”

Ontwerp met demontage in je achterhoofd

De rol van Stefan als houtcaptain tijdens dit project was het bouwteam informeren over de kracht en uitdagingen van hout. Het bouwen in hout vraagt om een andere manier van denken: “Je moeten denken vanuit de kracht van het materiaal en ontwerpen met de demontage in je achterhoofd. Als je een gebouw kunt demonteren, kun je het ook goed in elkaar zetten.” Ook Erik, die gespecialiseerd is in houtbouw beaamt dit. “Houtbouw is nog een nicheproduct. Als je kijkt naar techniek en kosten, vraagt hout om een andere manier van bouwen dan beton en staal. Je hebt bijvoorbeeld te maken met andere overspanningen. Hier moet je van tevoren bewust van zijn, zodat je kan nadenken hoe je de kolommen functioneel kan integreren in je ontwerp.”

Balken blijven balken, vloeren blijven vloeren

Als houtcaptain zat Stefan wekelijks bij de ontwerpsprints om zijn visie te delen. “Ik wilde zorgen dat we niet alleen een belofte maakten richting Alliander op het gebied van flexibiliteit, maar dat we het ook waarmaken.” Belangrijk uitgangspunt daarin is volgens de houtcaptain om houtbouw zuiver toe te passen en constructies zuiver tot hun recht te laten komen. Zo worden alle houten componenten in het regiokantoor in hun volledige oorsprong toegepast. “Balken blijven balken, vloeren blijven vloeren: alles is op componentniveau herbruikbaar.”

Volledig kitloos gebouw

Een specifiek voorbeeld van de toegevoegde waarde van Stefan als houtcaptain, is voor Erik het feit dat het gebouw door zijn toedoen volledig kitloos is geworden. “Hij was gepassioneerd over het neerzetten van een gezond gebouw en we hebben samen tot in detailniveau gespard over hoe we dit konden realiseren.” Stefan: “Ik vind het belangrijk dat we toxisch arme gebouwen neerzetten. Kit, pur, verf, lijm voor vloerbedekking: het is allemaal slecht voor de gezondheid. De wet zegt dat je dit aanpakt door voldoende ventilatie, maar ik ben voor bronbestrijding. Er zijn alternatieven die relatief weinig inspanning vragen en ook nog eens bijdragen aan de losmaakbaarheid van een gebouw. Het vraagt alleen wel om extra focus. En daar help ik bij.”

Voordelen van hout

De naden in het nieuwe regiokantoor zijn in het zicht gehouden, maar op een manier die is geïntegreerd in het ontwerp. Ook wordt het hout niet verborgen onder een dikke stuc- of verflaag, maar speelt het een centrale rol in het interieur. “Hout draagt bij aan een gezond binnenklimaat doordat het geleidelijk vocht opneemt en afgeeft.” En niet geheel onbelangrijk: volgens de architect zorgt het voor een prettige warme sfeer. Erik legt uit dat hij tevreden is over het feit dat er vanuit de expertises van alle adviseurs is gekeken naar de kansen van het materiaal en de wensen van Alliander. “Op basis van kennisdeling hebben we optimale keuzes kunnen maken.”

Meest ambitieuze insteek

Beide heren blikken tevreden terug op hun samenwerking. Deze inzichten neemt houtcaptain Stefan mee naar het interne landelijke kennisnetwerk van Dura Vermeer. “Een veelbesproken onderwerp tijdens dit project: hoe maak je een sterke constructie zonder een overkill aan staal toe te passen, op een manier die past binnen je beeldkwaliteit én financieel haalbaar is. Het was door de hoogte en grootte van dit gebouw een flinke uitdaging, maar het is op de valreep gelukt. Ik ben heel trots dat we dat voor elkaar hebben gekregen.” Erik: “Wat wij samen hebben bereikt is de meest ambitieuze insteek in houtbouw voor kantoren. Ik hoop dat het als inspiratie kan dienen voor andere projecten.”

Ook opdrachtgever Alliander is volgens de architect enthousiast. “We kijken allemaal enorm uit naar de bouw.” Het leerproces gaat gewoon door Stefan: “Er komen ongetwijfeld tijdens de uitvoering dingen op ons af waar we niet aan hebben gedacht, daar willen van leren voor de volgende keer.” En ook de samenwerking met De Zwarte Hond stopt niet. “We willen graag samen verder denken over oplossingen voor gestapelde woningbouw in hout”, licht Erik toe. “Een appartementengebouw in hout is namelijk best ingewikkeld vanwege de hoge wettelijke eisen aan contactgeluid tussen woningen, maar ik denk dat we uit dit project al veel nuttige kennis kunnen meenemen. Wordt vervolgd dus!”