Klimaatambities halen? (De) bouw aan innovatie!

Om de klimaatambities van de bouwsector waar te maken is innovatie cruciaal. Het innovatietempo in de bouwbranche is echter nog veel te laag. Infra-opdrachtgevers kunnen helpen het tij te keren door innovatie in de sector drastisch anders aan te jagen. In themagerichte living labs kunnen nieuwe technieken en oplossingen sneller in de praktijk worden ontwikkeld. Innovatie toetsteams moeten bijdragen aan opschaling van innovaties in elk infraproject.

ENORME AMBITIES, ONTWIKKELTEMPO TE LAAG

Vanwege het klimaatakkoord staat de bouw een enorme transitieopgave te wachten. Voor de infrasector betekent dit in 2030, 50% minder gebruik van primaire grondstoffen (ProRail en RWS) en klimaatneutrale rijks-infraprojecten (RWS). Veel provincies en gemeenten volgen een vergelijkbare lijn. Daarbij stelt De Bouwagenda dat tenminste 30% productiviteitsstijging en kostenbesparing moet worden behaald, onder andere door radicale innovatie. Want als de kosten niet substantieel omlaag gaan, zijn veel ambities simpelweg niet betaalbaar. En juist het innovatietempo is in de bouwbranche nog veel te laag.

MEER UITGEDAAGD WORDEN

Infrabouwers zijn grotendeels afhankelijk van overheden en werken sterk vraag gestuurd. Ze bevinden zich daarbij in een markt met veel concurrentie. Zij hebben vooral aandacht voor reguliere projectsturing en innovatie binnen het eigen productieproces op basis van de vooraf vastgestelde uitvraag. Infrabouwers moeten veel sterker uitgedaagd worden om productiviteitssprongen te maken. En daarvoor hebben aanbestedende diensten van overheden een belangrijke sleutel in handen!

KRIJGEN WAT JE AL KREEG

Dit vraagt wel een cultuurverandering. Zo moet een sterker besef ontstaan dat innovatie cruciaal is om de enorme ambities waar we voor staan te behalen. Overheden bieden nu veel te weinig ruimte aan innovaties. Aanbesteding- en projectteams krijgen geen prikkel mee vanuit hun bestuursorganisatie. Het uitsluiten van alternatieven in aanbestedingen is standaard. De behoefte aan standaardisatie en optimalisatie van het beheer is dominant en de angst voor risico’s in de vorm van gevolg- of imagoschade door innovaties is groot. Hierdoor is de vraag naar bewezen standaardoplossingen dominant. En dan krijg je per definitie wat je al kreeg.

EXPERIMENTEER IN LIVING LABS

Met elkaar kunnen we dit ombuigen door actief op zoek te gaan naar innovaties en sneller de toepasbaarheid in de praktijk mogelijk te maken. Want dan wordt innovatie voor infrabouwers een belangrijker instrument om concurrentiekracht en meerwaarde te laten zien. En investeren zij sneller mee in deze ambities. Hoe we dit bereiken? Door ambities themagericht als uitdaging centraal te stellen in living labs. Dit zijn proeftuinen voor experimenten met innovaties in de praktijk. Zij vormen de motor voor ontwikkeling van nieuwe innovaties. Daarbij doen ontwikkelaars – passend binnen het thema – een voorstel voor innovaties en het beoogde ontwikkel- en testprogramma. De organisator van het living lab kiest onder andere op basis van impact uit de voorstellen, en stelt die proeftuin vervolgens open voor een mix van kansrijke innovaties van meerdere aanbieders.

INNOVATIE TOETSTEAMS

Daarmee alleen zijn we er nog niet. Er moet meer ruimte komen voor innovatie in projecten. Zo komt het tot opschaling van innovaties en het oogsten van de voordelen ervan. Dit kan worden ondersteund door innovatie toetsteams in het leven te roepen. Naar analogie van het CROW-asfaltkwaliteitsloket of het Expertise Netwerk Waterveiligheid, beoordelen toetsteams de marktrijpheid van innovaties die onder andere in de living labs zijn gerealiseerd. Dat verlaagt de drempel om meer en sneller op een beheerste manier innovaties op te schalen die nu geen kans krijgen. Opdrachtgevers kunnen dit soort criteria stellen aan alternatieven die gegadigden willen aanbieden.

SAMEN ACTIEF BOUWEN AAN INNOVATIE

Met het huidige tempo gaan we de gestelde ambities niet halen. We moeten samen actief op zoek naar innovaties en versnellingsmogelijkheden in de markt. Thema-gerichte living labs en innovatie toetsteams zijn hiervoor belangrijke instrumenten. Juist publieke infra-opdrachtgevers hebben hiertoe de sleutel in handen. Wij dagen de VNG en het IPO uit om hun leden op te roepen hiermee aan de slag te gaan en onderlinge samenwerking te ondersteunen. We gaan graag het gesprek aan om expertise te delen en ideeën hierover uit te wisselen.

Over de auteurs
Bernard Smit is Innovatiemanager bij Dura Vermeer Infra Landelijke Projecten en Erik Segers is manager Contractmanagement bij Dura Vermeer Divisie Infra. 

Deze publicatie is verschenen in Binnenlands Bestuur op 18 december 2020.