Circulariteit is mogelijk én makkelijk

Meer grip krijgen op circulariteit en het écht gaan toepassen, dat is de ambitie van Dura Vermeer Renovatie Midden West. Projectmanager Bram van Vliet, trainee Sam van Hooff en houtcaptain Stéphanie Bergen Henegouwen vertellen hoe ze als circulariteitspioniers binnen hun werkmaatschappij het thema circulariteit met verschillende tools en projecten zo concreet en laagdrempelig mogelijk maken. 

Elk hebben ze persoonlijke ambities op het gebied van circulariteit. Zo wil Bram focussen op het in beweging brengen van de hele keten, richt Sam zich op de ontwikkeling van een app rond hergebruik van materialen en wil Stéphanie simpelweg concreet maken wat circulariteit inhoudt. Alles valt onder de duurzaamheidsambitie van Dura Vermeer: ‘hergebruik? zo vaak mogelijk!’. “Wij hebben daar als werkmaatschappij aan toegevoegd dat we echt grip willen krijgen op het thema. De kennis over circulariteit zit nu nog veelal bij individuen, maar wij willen dit verdelen over alle collega’s. Het is belangrijk dat we kennis opdoen over het toepassen van hergebruikte materialen. Iedereen moet snappen welke stappen ze kunnen zetten en hoe ze een project circulair maken. Ook als deze vraag er niet ligt bij een opdrachtgever. We moeten een proactieve houding aannemen”, vertelt projectmanager Bram van Vliet.  

Waarom moet dat? 

Waarom circulariteit in de bouw zo belangrijk is, is inmiddels een open deur. “We moeten er voor onze planeet alles aan doen om de CO2-uitstoot zo laag mogelijk te houden en zo min mogelijk nieuwe grondstoffen te gebruiken”, legt Stéphanie uit. Aangezien het klimaatprobleem nogal overweldigend kan zijn, is het volgens haar belangrijk om eerst van het middel, circulariteit in dit geval, het doel te maken. “Mijn visie is dat we het zo klein en concreet mogelijk moeten maken, zodat het behapbaar wordt. Ik wil mensen laten zien dat circulariteit mogelijk en makkelijk is.” Belangrijk volgens Sam: “Circulariteit is zo’n containerbegrip, dat het heel complex kan aanvoelen. Eigenlijk iedereen, van opdrachtgever tot onderaannemer, weet dat het nodig is voor het klimaat, maar de terughoudendheid om circulariteit in de praktijk toe te passen is groot. Wij willen daarom dat ongrijpbare containerbegrip opbreken in haalbare concrete blokjes die samen leiden tot mooie oplossingen.” 

Circulariteitsladder 

Zo zijn Stéphanie en Sam bezig met het ontwikkelen van een circulaire renovatietool die je kan inzetten bij een projectteam om te zien waar je kan optimaliseren op het gebied van circulariteit. De tool is gebaseerd op het bestaande 10 R’en-model, een soort classificatiesysteem voor circulariteit. Van reuse en repair tot refurbish en recycle. “We willen aan de hand van deze tool iedereen laten meedenken over innovaties op het gebied van circulariteit. We leggen alle ideeën uit de brainstormsessie langs deze tool en zoeken uit wat qua planning, techniek, ontwerp en financiën mogelijk is en implementeren het vervolgens in het project.”  

De tool is volgens Stéphanie belangrijk omdat het teams laat wennen aan de circulaire gedachtegang, het laat zien hoeveel mogelijkheden er zijn én dat circulariteit haalbaar is als je het opbreekt in kleine stukjes. Vanaf dit jaar wordt de circulaire renovatietool ingezet bij alle projecten. Vorig jaar is de tool onder meer ingezet bij de grootschalige renovatie van MBO Utrecht, wat heeft geleid tot de toepassing van een deels losmaakbare houten constructie, een tribunetrap van gerecyclede geveldelen en het hergebruik van een glazen pui afkomstig van een ander project van Dura Vermeer in Amsterdam.  

Haalbaar 

Als houtcaptain richt Stéphanie zich ook op de biobased kant van circulariteit, losmaakbare constructies en modulair bouwen. “Het doel van circulariteit is grondstofbeperking en het toepassen van biobased materialen. We werken met gecertificeerd hout uit Europa. Voor elke boom die er wordt gekapt, worden er meerdere teruggeplant. Ook dat valt onder het begrip circulair”, vertelt ze. Net als losmaakbare constructies en modules die in de toekomst hergebruikt kunnen worden. Al deze circulaire elementen komen samen in de houtbouwconcepten Blokje Om, Blokje Omhoog en Blokje Opnieuw van Dura Vermeer Bouw Hengelo die Stéphanie met het Blokje Om team uitrolt bij Renovatie Midden West. Ook voor het zorgcomplex in Het Jeroen Pit Huis in Amsterdam is gekozen voor een losmaakbare hsb-constructie. “Het is mijn persoonlijke ambitie om circulariteit praktisch te maken. Al deze voorbeelden bewijzen dat circulariteit goed toepasbaar is.” 

Simpel 

Trainee Sam van Hooff draagt op zijn beurt bij door de ontwikkeling van een app genaamd De Hergebruik Hulp. Een app die door middel van een simpele vragenlijst in kaart brengt welke materialen geschikt zijn voor hergebruik. “Materialen belanden te vaak onterecht op de recyclestapel omdat de kennis om de waarde van materialen in te schatten ontbreekt”, legt Sam uit. “Ik heb een simpele beslisboom gemaakt met vragen die echt iedereen kan beantwoorden. Onder meer over de maat, de leeftijd en de staat van het product. Er rolt vervolgens een advies uit de app dat kan variëren van ‘alleen geschikt voor de recyclestapel’ tot ‘hergebruik is mogelijk na een likje verf’.”  

Sam die in 2021 de Dura Vermeer Innovatieprijs won in de categorie ‘circulariteit’ met zijn app, is trots dat materialen gered kunnen worden van de afvalstapel. “We moeten weg van het idee dat circulariteit een complex verhaal is. Echt iedereen kan met deze app aan de slag.” Wanneer de app wordt uitgerold is nog niet bekend: “Ik ben nu bezig met de koppeling aan Urban Miner, de Circulaire bouwhub van Dura Vermeer, waar alle materialen voor hergebruik worden opgeslagen, maar ik hoop snel.” 

Slim toepassen 

Ook projectmanager Bram van Vliet is actief bezig met hergebruik van materialen. Zo werkte hij samen met opdrachtgever Ymere het idee uit om bij een renovatieproject in Amsterdam-Noord gebruik te maken van tweedehands cv-ketels. “De woningen moesten voorbereid worden op een aansluiting op het warmtenet, maar het netwerk lag er nog niet. Wij vonden het enorm zonde om in die woningen voor korte tijdsduur splinternieuwe cv-ketels op te hangen.” Dus regelde de projectmanager dat cv-ketels die vrijkwamen uit woningen die al wél werden aangesloten op het warmtenet, gereviseerd en herplaatst werd in zijn project. “Circulariteit vraagt om bewustzijn over de materialen die je tot je beschikking hebt en hoe je die slim kan toepassen.”  

Zoektocht 

Ook binnen Brams huidige project, de renovatie van het REC-P gebouw van de Universiteit van Amsterdam, ligt de focus op circulariteit. “De opdrachtgever had zelf al ambitieuze doelen op het gebied van circulariteit en de materialen in kaart gebracht die ze terug wilden zien in het gebouw, en de uitvraag was kort gezegd: aannemer vertel maar hoe je die producten gaat hergebruiken, en waar zie je nog circulaire kansen?”  

In nauwe samenwerking met circulair sloopbedrijf Beelen NEXT heeft Bram, samen met Sam en Stéphanie, de materialen in het universiteitsgebouw geïnventariseerd met een zogenoemde materiaalstromenkaart (afbeelding onderin). Beelen NEXT heeft de methodiek van demontage en hergebruik van materialen goed in de vingers. “Het was af en toe wel een zoektocht”, geeft Bram toe. “We zijn tot mooie oplossingen gekomen waarmee we de aanbesteding hebben gewonnen.”  

Zo worden onder meer systeemwanden, oude gipsplaten en steenwolisolatie hergebruikt. De aluminium kozijnen keren terug als geluiddempend plafondelement en over een karakteristieke stalen trap moet de opdrachtgever nog een knoop doorhakken, maar het voorstel van Bram voor hergebruik ligt er. Hoe uitdagend het circulair bouwen echt wordt tijdens deze renovatie is nog even afwachten, “vraag het over een half jaar, dan zitten we volop in het project”. 

Kansen 

Het drietal is het erover eens: kansen zijn er volop als het gaat om circulariteit. Bij elk project. “Het vraagt alleen wel om een andere manier van denken”, vertelt Stéphanie. Om een handje te helpen bij die omslag wordt er binnen Dura Vermeer Renovatie Midden West volgens het drietal gewerkt aan verschillende manieren om kennis te delen. Van handboeken en kennissessies tot een online database en natuurlijk de doorontwikkeling van de tools van Stephanie en Sam. “We willen het thema circulariteit actief promoten”, vertelt Sam gemotiveerd. “We zijn de komende 60 jaar nog bezig met het demonteren van gebouwen die niet ontworpen zijn om gedemonteerd te worden. We zitten dus nog zeker 60 jaar met het vraagstuk rondom het hergebruik van materialen. We moeten daarom vanaf nu gebouwen losmaakbaar bouwen zodat we die 60 jaar niet verlengen”, aldus Sam. “De grootste kans ligt bij nieuwbouw en houtbouw”, vult Bram aan. “Daar ligt de mogelijkheid om het vanaf het begin goed te doen en te werken met losmaakbare constructies en hergebruikte of biobased materialen.” Stéphanie knikt instemmend mee. “Gewoon nu beginnen dus.”